Historia Kurdystanu
17 lutego, 2015, 11:14
Kurdystan jest obszarem bogatym w historię, usytuowanym w północno-wschodniej części legendarnej Mezopotamii- kolebki cywilizacji sumeryjskiej, asyryjskiej i babilońskiej. Zdaniem wielu historyków to właśnie Kurdowie byli pierwszymi ludźmi, którzy udomowili zwierzęta i siali rośliny uprawne. Odkrycia archeologiczne pozwalają datować początki rolnictwa na okres siedmiu tysięcy lat przed naszą erą. Istnieją również znaleziska, udowadniające, że mieszkańcy Shanidaru w Kurdystanie udomowili owce oraz uprawiali pszenicę nawet 9800 lat pne.
Kurdystan jest regionem pełnym bezcennych znalezisk archeologicznych, takich jak cytadela „Qalat” w Erbilu, słynna jaskinia Shanidar, gdzie Neandertalczycy po raz pierwszy ozdabiali groby zmarłych kwiatami, asyryjskie i zoroastryjskie stanowiska archeologiczne w Dohuk, czy most Delal w Zakho, pochodzący z czasów imperium rzymskiego.
Pierwsza wzmianka w źródłach historycznych o Kurdach pochodzi z Sumeryjskich pism datowanych na 3000 lat pne, wspominają one o „ziemi Karda”. Najdawniejsze dzieje Kurdów wskazują iż zachowali oni sporą niezależność od otaczających ich imperiów i pozostali pod władzą lokalnych liderów plemiennych. Przyczyną rzadkich kontaktów z sąsiadami była prawdopodobnie niedostępność zamieszkiwanych przez nich obszarów górskich, jednocześnie szybko zyskali opinię doskonałych wojowników. Na przestrzeni kolejnych wieków kurdyjskie ziemie znajdowały się pod dominacją kolejno: Sumeryjczyków, Akadyjczyków, Babilończyków, Asyryjczyków, Partów, Persów, Rzymian i Ormian.
W siódmym wieku naszej ery Arabowie podbili cały teren Bliskiego Wschodu, a wszyscy jego mieszkańcy, także Kurdowie, przyjęli islam. Kurdyjskie ziemie stały się pasem granicznym pomiędzy muzułmańskim kalifatem a chrześcijańskim imperium bizantyjskim. Arabowie używali kurdyjskich sił zbrojnych do ochrony północnych granic swego państwa.
W następnych wiekach Kurdowie przetrwali wielką inwazję ludności tureckiej z Azji Centralnej do Azji Mniejszej, najprawdopodobniej ponownie w wyniku niedostępnego położenia utrudniającego najazd.
Kurdowie w Imperium Osmańskim
Rosnące w siłę w okresie od XIII do XV wieku Imperium Ottomańskie objęło swym zasięgiem tereny obecnie stanowiące pogranicze iracko- irańskie. Odtąd aż do pierwszej wojny światowej obszar zamieszkiwany przez Kurdów w przybliżeniu w trzech czwartych należał do Turków, a w jednej czwartej do Persów. Pod oboma rządami Kurdowie korzystali ze znacznego zakresu autonomii. Kurdyjscy władcy, który decydowali się na sojusz z sułtanatem, byli wasalami Imperium Osmańskiego i na swoich terenach sprawowali autonomiczną władzę.
Zarówno władcy perscy jak i tureccy powoływali pod broń ludność kurdyjską w wyniku czego nie raz Kurd był zmuszony walczyć przeciwko Kurdowi służącemu w przeciwnej armii. Obszary kurdyjskiego osadnictwa w dzisiejszym Turkmenistanie i północno-wschodnim Iranie są dziedzictwem militarnych kolonii, w których służyli kurdyjscy żołnierze broniący perskich granic.
Autonomia, którą cieszyli się Kurdowie zamieszkujący oba imperia, przyczyniła się do znaczącego rozwoju rodzimej literatury, sztuk pięknych i uformowania się kurdyjskiej elity intelektualnej. Dziewiętnastowieczny rozkwit świadomości narodowej w świecie arabskim ogarnął również Kurdów i znalazł wyraz w kilku rebeliach przeciwko Imperium Osmańskiemu, wywołanych przez lokalnych przywódców plemiennych. Powstania te zostały jednak stłumione i doprowadziły do znacznego ograniczenia kurdyjskiej autonomii przez Turków, których potężne niegdyś państwo w XIX wieku chwiało się już w posadach.
Po upadku Imperium Osmańskiego wraz z końcem Pierwszej Wojny Światowej, Kurdowie otrzymali pierwszą obietnicę zbudowania własnego państwa, zgodnie z postanowieniami Traktatu z Sevres zawartego w 1920 roku. Jednakże po obaleniu w Turcji sułtanatu i zwycięskiej wojnie z Grecją, w 1923 roku porozumienie z Sevres zostało zastąpione Traktatem z Lozanny, w którym wszystkie zapisy dotyczące utworzenia niepodległego Kurdystanu zostały unieważnione. Oznaczało to początek ponad półwiecznych zmagań Kurdów o prawo do samostanowienia oraz okrutnych zbrodni, które zostały dokonane w celu udaremnienia tych starań.
W 1919, 1923 i 1932 r. Kurdyjscy liderzy przeprowadzali nieudane powstania przeciwko wspieranemu przez Brytyjczyków rządowi irackiemu. Zbrojne rebelie wybuchały też w 1925, 1930 i 1936 w Turcji oraz w 1946 Iranie, gdzie od stycznia do grudnia istniała Republika Kurdystanu, zwana tez Republiką Mahabadzką, na której czele stał stracony potem przez władze Iranu prezydent Muhammad Qazi. Głównym bohaterem długiej walki o prawa Kurdów był jednak Mullah Mustafa Barzani, który po ucieczce z przymusowego zesłania w 1943, był liderem społeczeństwa pozbawionego swojego państwa.
Obecna populacja Kurdów na Bliskim Wschodzie według ostrożnych szacunków wynosi ponad 30 milionów. Zamieszkują przede wszystkim tereny Turcji, Iranu, Syrii, Azerbejdżanu i Iraku, gdzie w istniejącym Regionie Kurdystanu cieszą się najdalej posuniętą autonomią.
Współczesna historia Regionu Kurdystanu
W marcu 1970 roku podpisano porozumienie z rządem centralnym Iraku o ustanowieniu autonomicznego Kurdystanu. Jednakże po serii ataków agentów partii Baas na kurdyjskich liderów, porozumienie szybko zostało jednak zerwane, a rząd iracki zaostrzył represje wobec miejscowej ludności.
Podczas wojny z Iranem iracka armia zdewastowała kurdyjską przyrodę, infrastrukturę, konfiskowała ziemię i dokonywała licznych zbrodni na ludności. Najstraszniejszą z irackich zbrodni była Operacja Anfal, której skutkiem było zniszczenie 4, 5 tysiąca wiosek oraz zabójstwo lub zniknięcie bez śladu 180 tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci. W ponad dwustu pięćdziesięciu przypadkach przeciwko ludności cywilnej użyto broni chemicznej i biologicznej. Najgłośniejszym i najbardziej okrutnym przypadkiem był atak na miejscowość Halabja 16. marca 1988 roku. To niezwykle wymowne miejsce tragedii Kurdów pozostało całkowicie zdewastowane aż do 1991 roku.
Po zakończeniu pierwszej wojny w Zatoce Perskiej, zachęcani deklaracjami prezydenta George’a H. W. Busha, Kurdowie wzniecili powstanie przeciwko Saddamowi Huseinowi. Odwet irackiej armii i masowy exodus ludności cywilnej w kierunku granic z Iranem i Turcją zmusił Radę Bezpieczeństwa ONZ do ustanowienia strefy zakazu lotów dla irackiego lotnictwa, rozciągającą się powyżej 36. równoleżnika. Działania społeczności międzynarodowej umożliwiły ludności powrót do swoich domostw. W 1992 roku miały miejsce wybory parlamentarne, pierwsze nie tylko w historii Kurdystanu, ale też całego Iraku, które zapoczątkowały drogę w kierunku samorządności i istniejącej obecnie autonomii.
Wyzwolenie Iraku w 2003 w wyniku wspólnych działań międzynarodowej koalicji oraz sił kurdyjskich i będące jego konsekwencją zmiany polityczne doprowadziły do uchwalenia w 2005 roku nowej irackiej konstytucji. Zgodnie z jej zapisami, Region Kurdystanu jest jednostką federalną uznawana przez rząd centralny w Iraku oraz Organizację Narodów Zjednoczonych.
[żródło: Kurdistan Regional Government. Department of Foreign Relations: http://dfr.krg.org/p/p.aspx?p=65&l=12&s=030400&r=365]
